Schubdieren: Alles over de pangolin

Schubdieren zijn nachtelijke zoogdieren die volledig bedekt zijn met plaatachtige schubben. Dit dier draagt ook wel de naam termieteneter (Manidae). Daarnaast heeft het in vele talen de naam Pangolin, waarvan de Nederlandse vertaling schubdier is. Het is het enige levende dier uit de orde van schubdierachtigen en er zijn maar liefst acht verschillende soorten van. Met een tong van meer dan 40 cm lang is het dier zeker bijzonder te noemen. In dit artikel gaan we dan ook kijken wat de schubdieren allemaal te bieden hebben en leggen we meer uit over hun omgeving en levenswijze.

Schubdier weetjes

Schubdieren leven voornamelijk in de bosgebieden en savannes van Afrika en Azië. Helaas is niet precies bekend hoe lang ze hier overleven, maar er wordt geschat dat dit rond de 20 jaar is. Ze hebben een grijsbruine kleur en een top snelheid van ongeveer 5 km/ u. Snel zijn ze dus niet maar toch kunnen ze zichzelf heel goed beschermen. Dit doen ze door zichzelf op te rollen en daarna een penetrante geur los te laten. Hun stevige schubben zorgen ervoor dat zelfs de grootste roofdieren hun geen kwaad kunnen doen. De mens blijft door de handel in deze dieren wel de grootste vijand waardoor ze ook tot de bedreigde diersoorten behoren.

Wat eet een schubdier?

Een bijzonder feitje van de schubdieren is dat ze geen tanden hebben. Gelukkig hebben ze deze ook niet nodig. Ze eten namelijk vooral kleine dieren zoals insecten, mieren en termieten. Met hun krachtige voorpoten zorgen ze dat ze zo dicht mogelijk bij de locatie van de dieren komen. Is dit in een boom of moeten ze graven? Dan gebruikt hij zijn scherpe klauwen om ervoor te zorgen dat het bij zijn eten kan komen. De kleine dieren worden daarna met hun tong naar binnen gewerkt. De tong is extreem lang en kan zelfs langer worden dan zijn eigen lichaam. Het is even dun als dat van een miereneter en kan maar liefst 40 cm lang worden.

De Pangolin is van nature tweevoetig. Dit betekent dat ze op hun achterpoten kunnen lopen. De staart en voorste ledematen worden gebruikt om evenwicht te houden. Doordat ze dit kunnen, hebben ze ook de mogelijkheid om boven de grond eten te zoeken. Daarnaast zijn ze zeker ook niet bang om in een boom te klimmen. Sommige schubdier soorten leven voornamelijk op de grond, waarbij anderen juist de voorkeur hebben voor de bomen. In beide gevallen maken ze wel echt gebruik van de achterpoten aangezien het met de grote klauwen erg lastig is om op de voorpoten te lopen.

Nog een leuk feit over het schrubdier is dat ze tijdens het eten hun oren en neusgaten dichtknijpen. Zo kunnen ze hun gezicht diep in de mierenhoop of termietenheuvels steken zonder zich zorgen te maken over insecten die in de oren kruipen. Erg handig dus aangezien ze zo ook sneller hun voedsel kunnen opeten. Per dag eet het dier ongeveer 200.000 insecten waardoor het ook de naam ongediertebestrijder met zich meedraagt.

Voortplanting en de baby Pangolin

Schubdieren leven voornamelijk alleen, maar zodra het paartijd is zoeken de paren elkaar op. Ze weten elkaar voornamelijk te vinden doordat elk dier zijn eigen territorium afbakend. Dit doen ze niet alleen om andere dieren af te schrikken maar ook om elkaar weer te vinden. Zodra ze elkaar hebben gevonden zullen ze enige tijd bij elkaar blijven totdat ze hun eigen gang weer gaan. Meestal wordt er één jong geboren, zelden komt het voor dat er twee of drie tegelijk komen. De dieren zijn 15 cm lang wanneer ze geboren zijn en ongeveer 300 tot 400 gram.

Om de dieren te beschermen vindt de bevalling eigenlijk altijd plaats in een ondergronds nest. Voornamelijk de eerste dagen is de baby Pangolin nog erg kwetsbaar. De schubben hebben een lichtere kleur en voelen nog zacht aan. Na enkele weken zal dit veranderen en krijgt ook dit dier harde schubben. De schubben zijn gemaakt van keratine. Dit is hetzelfde eiwit dat ook in klauwen van dieren zit. Wij mensen hebben het ook in onze nagels en haren zitten. Het lijkt er dus op dat het lichaam echt nog in ontwikkelingsfase is en naarmate de weken voorbij gaan het zijn volle potentie gaat vinden.

Wanneer de moeder op pad gaat houdt het dier zich vast op de rug. Zo kan het wel al eten maar hoeft het nog niet de wijde wereld zelf te ontdekken. Vanaf jongs af aan kan het al insecten eten, maar het basisvoedsel bestaat wel uit moedermelk. Vanaf 3 maanden kunnen ze volledig leven op het vaste voedsel en kunnen ze dan ook zelf voor eten zorgen.

Verschillende soorten

Zoals eerder al genoemd zijn er in totaal acht soorten schubdieren. Dit zijn ook de enige bekende zoogdieren die harde, overlappende schubben hebben die hun hele lichaam bedekken. Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer 20% van het gewicht van de Pangolin bestaat uit harde schubben. Dit is dus ontzettend veel en geeft maar weer duidelijk aan waar de basis van de verdediging in zit. Als je goed kijkt naar de schubben zie je dat het veel lijkt op een dennenappel. Het ziet er dus heel anders uit dan bijvoorbeeld een reptiel, maar heeft over het algemeen toch dezelfde werking.

Vroeger werd het schubdier samen met het gordeldier, de miereneters en luiaards, ook wel gerekend tot de tandarmen (Edentata). Zoals de naam al zegt zijn dit dieren zonder tanden of eenvoudig gebouwde tanden. Tegenwoordig vallen ze hier niet meer onder en hebben ze hun eigen orde, namelijk de schubdierachtigen (Pholidota). Hier zit alleen de Pangolin in die in totaal acht verschillende soorten bevat. Hieronder beschrijven we in het kort de acht verschillende soorten die er tot nu toe bekend zijn.

Chinese schubdier

Het Chinese schubdier (Manis pentadactyla) is wellicht de bekendste van al deze Pangolin soorten. Het heeft een lichaamslengte van ongeveer 50 tot 60 cm en een staartlengte van 30 tot 40 cm. Het is ook de eerste variant die een wetenschappelijke naam kreeg. Zowel in de bossen als op de grond gedraagt het zich als acrobaat. Je ziet het dan ook regelmatig graven of een boom in klimmen om een nieuw avontuur op te zoeken. Je vind het niet alleen in China, het komt voor in zowel oost als Zuid-Oost Azië. Voornamelijk in het oostelijke deel van Nepal kun je deze dieren tegenkomen.

Indische schubdier

Het Indische schubdier (Manis crassicaudata) is een zoogdier die voornamelijk in het zuiden van Azië te vinden is. Maar ook in het Oosten van Pakistan en in India kun je ze tegenkomen. Het heeft een lichaamslengte van 60 cm en heeft een UICN beschermstatus van bedreigd. De staart kan ongeveer 50 cm lang worden.

Javaanse schubdier

Het Javaanse schubdier (Manis javanica) is een ernstige bedreigde diersoort doordat het veel wordt verhandeld. Ze wegen ongeveer 10 kilo en worden 40 tot 60 cm lang. Je vind het dier vooral in de bossen van Zuidoost-Azië. Hier kunnen ze hun hele leven in een boom spenderen waar ze hun dag volmaken met eten en slapen.

Palawanschubdier

Het Palawanschubdier (Manis culionensis) bevindt zich al enige jaren in een kritieke status doordat er veel op gejaagd wordt. Het wordt gezien als een afstammeling van het Javaanse schubdier. Maar de laatste tijd wordt dit wel als een aparte soort beschreven. Het heeft iets kleinere schubben wat ervoor zorgt dat er wat meer op het lichaam aanwezig zijn. Het dier vind je voornamelijk in de Filipijnen.

Afrikaanse boomschubdier

Het Afrikaanse boomschubdier (Phataginus tricuspis), ook wel Witbuikschubdier genoemd is een Pangolin die voornamelijk in Afrika voorkomt. Hier in de regenwouden is hij helemaal in zijn element. En dat komt voornamelijk omdat zijn staart een onbeschubd uiteinde heeft. Hiermee kan het takken vastgrijpen om zo door de bossen te bewegen. Hij is een stuk kleiner dan de eerdere varianten. De lichaamslengte is namelijk 35 tot 45 cm terwijl de staartlengte 40 tot 50 cm kan worden.

Reuzenschubdier

Tegenover het kleinere Afrikaanse boomschubdier heb je ook het reuzenschubdier (Smutsia gigantea) die juist weer ontzettend groot is. Hij kan meer dan een meter lang worden en leeft in Afrika en Azië. Het lichaam wordt gemiddeld ongeveer 75 cm lang. De staart bereikt een iets minder lange lengte, namelijk 60 cm. Bij gevaar rolt het zichzelf gelijk op zodat zijn lichaam volledig bedekt is door de schubben. Deze zijn erg scherp waardoor het zowel voor alle soorten roofdieren een goede bescherming is. Helaas werkt het tegen mensen niet, het heeft dan ook een UICN status van bedreigd.

Langstaartschubdier

Het Langstaartschubdier (Phataginus tetradactyla) heeft, in vergelijking met de andere dieren, een klein lichaam maar een ontzettend lange staart. De lichaamslengte is gemiddeld ongeveer 30 tot 35 cm, terwijl de staart met 60 tot 70 cm het dubbele van het lichaam is. Het leeft voornamelijk in het midden en westen van Afrika. Hier is het voornamelijk ’s nachts actief en beweegt het zich voort in de bossen.

Temmincks schubdier

Als laatste hebben we nog het Temmincks schubdier (Smutsia Temminckii). Deze heeft een lichaamslengte van 50 cm en een staartlengte van 35 cm. Deze Pangolin leeft voornamlelijk in Afrika. Hier leeft het in de nacht in een hol om zo de hitte en het gevaar te bestrijden. In de avond wordt het dier weer actief en jaagt het voornamelijk op mieren en termieten.

Beschermen tegen gevaar

De naam Pangolin stamt af van het Maleisische woord pengguling. Dit betekent oprollen. En dit is ook hetgeen wat de schubdieren doen wanneer er gevaar in de buurt is. Ze rollen zichzelf op waardoor de schubben naar buiten zullen steken. Het maakt niet uit wat voor wild dier hun aanvalt, deze verdediging zal het ze in ieder geval flink lastig maken. Ze worden als het ware een bal met punten eraan waardoor dieren niet in hun lichaam kunnen bijten. Tijdens deze verdediging laten ze ook een vloeistof los die je kunt vergelijken met de geur van stinkdieren. Dit doen ze om zichzelf nog beter te verdedigen en het territorium af te bakenen. Ze kunnen het niet sproeien maar laten het juist vrij in hun klieren.

Van oorsprong hebben deze dieren erg kleine ogen waardoor ze niet zo goed zicht hebben. Ze moeten het hierdoor voornamelijk van hun gehoor en reukvermogen hebben. Dus wanneer een roofdier in de buurt is kunnen ze alleen reageren als ze het ruiken of horen. Gelukkig gaat dit allemaal erg snel en goed waardoor het zelf eigenlijk nooit een prooi wordt. De dieren kunnen in beschermde gebieden maar liefst 20 jaar worden. Helaas weten we niet hoe oud ze in het wild kunnen worden. Maar hier is het gevaar voor stropers en roofdieren uiteraard wel wat groter.

Schubdier als huisdier

Een schubdier als huisdier nemen lijkt voor sommigen misschien wel een goed idee. Het gevaar wordt weggehaald en je kan goed voor het dier zorgen. Toch is dit geen oplossing en loopt dit eigenlijk altijd slecht af. In gevangenschap leven de dieren meestal niet langer dan een jaar waardoor ook het fokken lastig is. Ze hebben namelijk een gedetailleerd dieet en kunnen niet zo goed tegen stress. Je moet ze dan ook voornamelijk met rust laten en zeker niet mee naar huis nemen. Ze horen echt in het wild en we zullen daar dan ook moeten kijken hoe we ze kunnen beschermen. Om zo te voorkomen dat ze de komende jaren uitsterven.

Pangolin: meest verhandelde diersoort ter wereld

De Pangolin is één van de meest verhandelde diersoorten ter wereld. Elk jaar weer wordt het op grote schaal verhandeld en vervoerd in landen zoals China en Vietnam. Het komt ook regelmatig in het nieuws om hier aandacht aan te geven. Maar wat is eigenlijk de reden dat dit dier zo verhandeld wordt? Dat heeft voornamelijk te maken met aanzien en rijkdom. In sommige culturen wordt het Pangolin vlees beschouwd als een delicatesse. Wanneer je dit op je bord hebt geef je aan dat je erg rijk bent. Zo kun je in verschillende restaurants het dier eten. Maar dit is niet de enige reden van de jacht op deze dieren. De schubdieren hebben namelijk nog iets wat van waarde is. En dat zijn de schubben die op het dier zitten. De stoffen die hierin zitten worden gebruikt in diverse geneeswijzen.

Er wordt geschat dat er ongeveer 19 miljard dollar per jaar in de handel van de schubdieren zit. Een ontzettend hoog bedrag dus wat er helaas voor zorgt dat alle acht soorten op de rand van uitsterven staan. Alle soorten schubdieren hebben een IUCN status van ernstig bedreigd tot kwetsbaar. En dat maakt ook dat extra zorg wel op zijn plaats is. Vandaar dat er ook continue door dierenorganisaties aandacht wordt gevraagd voor deze handel om zo het leven van de dieren te redden.

Schubdier knuffel

Helaas kom je het dier in Nederland niet in het wild tegen. Ook in dierentuinen kom je ze niet zo snel tegen aangezien ze niet goed in gevangenschap kunnen leven. Zelfs fokprogramma’s om het dier te redden zijn gefaald waardoor er bijna geen hoop meer voor is. De dichtstbijzijnde plek om de Chinese Pangolin te zien is bij Zoo Leipzich in Duitsland. Maar wil je toch nog genieten van dit dier vanuit huis? Dan kun je uiteraard ook een schubdier knuffel aanschaffen. Duur zijn ze niet maar ze zien er wel ontzettend leuk uit.

Op deze website vind je een schubdier knuffel die jij kunt kopen.

Conclusie

Schubdieren zijn prachtige dieren die op een bijzondere manier leven. In het bos aan een tak of in een holletje in de grond: ze zijn elke dag bezig om hun duizenden insecten binnen te krijgen. Toch is de Pangolin een bedreigde diersoort die lastig te redden valt. Vandaar ook dat er veel aandacht naar toe gaat. Want het is en blijft een leuk dier die een verdedigingswijze heeft die nergens anders te zien is. En dat is wel iets wat we in deze wereld moeten behouden.